تاریخ «هجری شمسی» را این آقا حساب و کتاب و اختراع کرد

باشگاه خبرنگاران جوان - «میرزا عبدالغفار اصفهانی» معلم ریاضی مدرسه دارالفنون بود و در حساب و هندسه و نجوم و جغرافی و نقشه‌برداری استاد بود و لقب نجم‌الدوله و نجم‌الملک داشت در دربار ناصرالدین قاجار؛ «عبدالغفار که مقدمات علوم را نزد پدر فرزانه‌اش ملاعلی محمد اصفهانی آموخته بود، همزمان به تکمیل ریاضیات قدیم پرداخت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

سپس در دارالفنون ریاضیات جدید و شاخه‌هایی از علوم جدید را آموخت تا آنجا که سرانجام در ریاضیات و نجوم و تکلم، استاد شد و بر زبان‌های فرانسوی و انگلیسی تسلط یافت. وی دروسی مانند حساب و هندسه، جبر و مقابله، جغرافیا، مثلثات، نقشه‌کشی، مساحی و تقسیم اراضی، راه‌سازی، پل‌سازی و قلعه‌سازی را در نخستین مدرسه مدرن ایران تدریس می‌کرد».

هر بار هم ناصرالدین قاجار در سفر فرنگ با پدیده‌های جدید آشنا می‌شد یا می‌شنید که فلان کار را در فلان جای دنیا انجام داده‌اند با نجم‌الدوله مشورت می‌کرد که ببیند در ایران هم می‌توان آن کار را انجام داد یا خیر. نتیجه هم اینکه خیلی از کار‌ها را نجم‌الدوله بود که برای اولین‌بار در ایران انجام داد.

گوشه صفحه تقویم نوشت...

تا قبل از سال ۱۲۶۵ شمسی در ایران تقویم رسمی، هجری قمری بود و برخی منجمان و اهل علم نیز از «تقویم جلالی» خبر داشتند؛ همان تقویم معروف که دقیق‌ترین تقویم جهان است و به‌دستور «جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی» و توسط دانشمندان مشهوری نظیر «عمر خیام» تدوین شده بود. مبدأ این تقویم نیز سال جلوس ملکشاه بر تخت پادشاهی یعنی سال ۴۵۸ شمسی بود. در آن دوره استفاده از تقویم هجری قمری برای محاسبه زمان‌بندی امور کشاورزی، اخذ مالیات و همچنین امور تجاری دشوار بود؛ چون ماه‌های آن در فصول مختلف سال گردش می‌کرد و نگه داشتن حساب دقیق این تغییراتِ تقویمی کار آسانی نبود.

از سوی دیگر مردم عادی با تقویم شمسی یا همان جلالی نیز سروکار نداشتند و وضعیت این‌گونه بود که: «بعد از دایر شدن گمرک در ایران و تصدی خارجی‌ها در گمرکات و مالیه ایران، اختیار سال شمسی برای امور مالیه دولت لازم شد. خارجی‌ها از مردم سوال کردند سال چندم شمسی است؟ هیچ در دست نبود. مردم گفتند که در سال‌های منجمین [در تقویم و محاسبات منجمین]، بروج حمل، ثور و ... هست که آنان می‌دانند».

در چنین شرایطی، نجم‌الدوله محاسباتی انجام داد و مبدأ تقویم جلالی را به سال هجرت برد و تقویم هجری شمسی متولد شد؛ «عبدالغفار در سال ۱۳۰۳ هجری قمری مطابق با سال ۸۰۸ جلالی، در گوشه صفحه تقویم اشاره‌ای به سال هجری شمسی کرد و نوشت: سال ۱۲۶۵ هجری شمسی».

این تقویم بعد‌ها در دوران مشروطه بنا به تصویب مجلس شورای ملی مبدأ محاسبات مالی قرار گرفت و از سال ۱۳۰۴ شمسی نیز نام بُرج‌هایش از حمل و ثور و جوزا و... به ماه‌های فروردین و اردیبهشت و خرداد... تغییر کرد و شد تقویم رسمی ایران. تقویم ابداعی نجم‌الدوله که «هجری شمسی بُرجی» نامیده می‌شود در افغانستان نیز تقویم رسمی است.

نخستین نقشه دقیق طهران و سرشماری در پایتخت

نجم‌الدوله نخستین نقشه دقیق طهران را هم کشید. این نقشه که چهارمین نقشه دارالخلافه ناصری، ولی نخستین نقشه دقیق و مطابق اصول نقشه‌کشی مدرن بود، هنوز هست و در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود. قسمت جالب ماجرا هم اینکه به‌گواهی تاریخ: «وی فواصل کوچه‌ها و خیابان‌های موجود در این نقشه را صرفا با راه‌رفتن اندازه گرفته است». دیگر اینکه وی نخستین سرشماری تاریخ ایران را در سال ۱۲۴۶ شمسی در طهران به همراه ۸ نفر از شاگردانش در کمتر از ۲ ماه انجام داد و معلوم شد جمعیت دارالخلافه ۱۵۵ هزار نفر است.

نجم‌الدوله تألیفات متعددی دارد؛ از جمله کتاب «قانون ناصری» که به نجوم اختصاص دارد. وی کتابی مشهور به «مجموعه علوم ایرانی» هم تدوین کرد که شامل ۴ نسخه خطی درباره اصول و روش‌های کشاورزی و همچنین شرح مفصل آنهاست و به قول خودش: «این مجموعه را محض خدمت به ملت و انتشار معارف ایرانی در امور فلاحت درصدد جمع‌آوری و تصحیح برآمد [برآمدم]به‌قدر وسع، چرا که این نسخه‌ها منحصربه‌فرد بود و تعدد نداشت تا از روی مقابله، تصحیح و تکمیل شود و بعضی لغات آن را شرح نمود [شرح نمودم]و چنانچه نظر به بعضی نواقص، دیگر این صدد برنمی‌آمد [این کار انجام نمی‌شد]شاید به‌کلی از میان می‌رفت». این کتاب در کتابخانه مجلس موجود است.

خلاصه اینکه نجم‌الدوله از این‌جور کار‌ها و خدمات زیاد دارد در کارنامه عمر؛ از آن آدم‌های به‌دردبخور بود در تاریخ ایران.

وی که از پایه‌گذاران دانش ریاضی نوین در ایران بود، عاقبت در سال ۱۲۸۷ شمسی درگذشت و در مقبره صفاییه شهرری آرام گرفت؛ روحش شاد.

منبع: فارس

انتهای پیام/

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: هجری شمسی قاجاریه هجری شمسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۴۳۵۳۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ثبت تقویم مسابقات کشوری دوومیدانی ایران در فدراسیون جهانی 

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، علی طهایی درباره ثبت مسابقات قهرمانی کشوری دوومیدانی ایران در تقویم فدراسیون جهانی، اظهار کرد: برای کسب امتیاز باید تقویم سالیانه ایران را در فدراسیون جهانی ثبت می‌کردیم تا مسابقات ما رسمیت داشته باشد. سیستم تقویم جهانی به این صورت است که هر ورزشکاری یک امتیاز دارد و نتایج را معمولا براساس ۵ مسابقه و بالاترین رتبه‌ای که در طول سال کسب کرده است، محاسبه می‌کنند. این امتیاز برمبنای رنکینگی است که در مسابقه به دست می‌آورند و در آن مسابقه شرکت کرده اند. 

وی افزود: این رنکینگ‌ها به این صورت است که از بالاترین رده یعنی او دبل یو که شامل مسابقات قهرمانی جهان و المپیک است، آغاز می‌شود و ۳۷۰ امتیاز دارد و بعد از آن مسابقات لیگ الماس و آسیایی و منطقه‌ای در رده‌های دی اف، جی اف و‌ای بی سی دی‌ای اف برگزار می‌شود. 
مدیر روابط بین الملل عنوان کرد: مسابقات اف ۱۵ امتیازی است و قهرمانی کشور‌ها در رده ب قرار می‌گیرد و ۱۰۰ امتیاز دارد. این سیستم رده بندی به این صورت است که از اول ژانویه سال ۲۰۲۳ فدراسیون جهانی اعلام کرد اگر مسابقه‌ای در تقویم جهانی ثبت نشود به تبع آن هیچکدام از نتایج ورزشکاران را نمی‌تواند ثبت کنند و این نتایج در نظر گرفته نمی‌شوند. 

وی ادامه داد: با توجه به اینکه ۶ ورزشکار شانس کسب سهمیه المپیک دارند و مدت زمان محدودی تا المپیک در پیش داریم، این ورزشکاران مجبور بودند تا در مسابقات مختلف شرکت کنند و امتیاز خود را ارتقاء دهند. برای شخص دکتر مطیعی سرپرست فدراسیون و دکتر معتمدی دبیر کل فدراسیون این موضوع به دغدغه تبدیل شده بود که چرا مسابقات قهرمانی کشور ایران ۱۰۰ امتیاز  دارد و با شروع سال میلادی که زمان ثبت آن بود در تقویم جهانی ثبت نشده است، اما با پیگیری‌های فدراسیون وقت و رایزنی با فدراسیون جهانی، مسابقات قهرمانی کشور زنان که در ۲۷ و ۲۸ خرداد و مردان که در ۷ و ۸ تیر برگزار می‌شود، در تقویم فدراسیون جهانی ثبت شد. 
طهایی گفت: خداراشکر این موضوع مورد تایید فدراسیون جهانی قرار گرفته است تا بتوانیم در مدت زمان مقتضی مسابقات را برگزار کنیم و رکورد این رقابت‌ها را ثبت و امتیاز آن برای کسب سهمیه استفاده شود.

انتهای پیام/